nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Ukryte myśli", https://sztukater.pl, 12.09.2023

copyright © https://sztukater.pl 2023


Roman Ciepliński w roli komentatora czasu polskiej transformacji jest znakomity. Ponad 30 lat to dość, by móc spojrzeć na tę ikoniczną przeszłość z odpowiednią dozą dystansu, podsumować, co z marzeń snutych wówczas w chwilach euforii spełniło się, co zaś okazało się naiwną iluzją.

Bystre, ostro taksujące spojrzenie, łagodnieje niekiedy za sprawą porozumiewawczego uśmiechu albo sarkastycznego śmiechu, gorzkiego, a nawet wstydliwego. Przecież autor pisze o nas, o Polakach, zwykłych ludziach, zaskoczonych nowymi możliwościami, którzy zachłysnęli się nagłą wolnością, myląc ją niekiedy z „wolną amerykanką”, wikłając się i gubiąc się gdzieś po drodze.

Jego paryskie doświadczenie pełnej wolności jest dość dziwne i niespodziewane. To przypadkowa gromadka młodych ludzi wegetująca na zaniedbanym squacie, upojona alkoholem i trawą, nie wahająca się żebrać i kraść. Pełną wolność tak łatwo zmarnować. „Ich anarchizm, ich świat „bez Boga i władzy” jest też w jakimś sensie światem bez nich samych”.

Roman Ciepliński przygląda się rzeczywistości, w której niemal wszystko jest pozorne i znaczy mniej niż chciałoby znaczyć. Zmiany, o których mówimy „gruntowne” i „przełomowe”, są w gruncie rzeczy połowiczne i wcześniej zaplanowane tak, aby nie wstrząsnęły za bardzo życiem tych, którzy mienią się „uzdrowicielami systemu”. W obalaniu komunizmu w kraju udział biorą sami obalani, zapewniwszy sobie wcześniej bezbolesną „ewakuację na z góry upatrzone pozycje”. Miłość Alberta okazuje się ukartowana przez jego kolegę, a sam Albert jawi się nagle w zupełnie nowym, lustracyjnym świetle, inną, zakłamaną osobą. Czy w ogóle czemukolwiek i komukolwiek można jeszcze zaufać, a może wszędzie są już tylko maski i faryzeuszowska pozorność, zaś my niepotrzebnie dziwimy się i oburzamy, przekarmieni romantycznymi ideami.

Tymczasem piękno i brzydota, dobro i zło, wielkość i małość pozostają tak blisko siebie, że granice między nimi często ulegają zatarciu. Zaś „Widmo rozkładu, czyli ruchu wstecz, powoduje pragnienie wzbudzenia ruchu w stronę przeciwną”. Wszystko to działa na zasadzie naczyń połączonych, mieszając się i zmieniając.

Wiedząc dobrze, że po latach historycy zweryfikują każdy czas i epokę, zunifikują relacje, dokumenty, dane, tworząc spójny, jednolity obraz, autor postanawia notować swoje osobiste spostrzeżenia, aby później nie zgubić ich w pięknie podanej, idealnie skrojonej, gotowej całości. Zwie te notatki „dziennikiem dziejowego insekta”, jednego z milionów, konkretnego człowieka, żyjącego w tej właśnie chwili i tak, a nie inaczej ją postrzegającego ze swojej niewielkiej perspektywy. Autor robi inwentaryzację także własnej przeszłości, porządkuje bałagan, rozlicza i bilansuje, demitologizuje to, co było.

Spodziewałam się powieści rozliczeniowej z czasem minionym, otwierania ubeckich teczek i wyciągania zgniłych trupów z IPN-owskich archiwów, głosu zawodu i gniewu, że przyjaciele okazali się fałszywą pozłotką. Otrzymałam zaś coś bardzo głębokiego, refleksyjnego i nieoczywistego. Nie jest to z pewnością powieść. Raczej zbiór miniesejów połączonych z fragmentami dziennika i wspomnieniami. Fakty tu opisane, bohaterowie i sytuacje rozpatrywane są jednak w aspekcie nie tylko osobistym, a bardziej ogólnym. Autor, czerpiąc przykłady ze swojego życia, przekłada je na rozważanie kondycji człowieka, złożoności jego psychiki, skłonności do ulegania pokusom, a później do racjonalizowania swoich postępków. Chcąc dobrze, posługujemy się złymi metodami, dając się uwieść, znajdujemy usprawiedliwienia naszej słabości, często irracjonalne, ale przywracające nam spokój. Skomplikowane motywacje, ścieranie się intencji i nasze instynkty, silniejsze od zasad, wiążą nasze życie w zapętlone węzły, których rozmotać nie sposób, a przeciąć się boimy. Nad wszystkim zaś czuwa nieśmiertelny Bosch i Goya ze swymi demonami, które pozostawili nam w spadku, by nas przestrzec – bezskutecznie.
Doris


Roman Ciepliński Ukryte myślihttp://www.wforma.eu/ukryte-mysli.html