Książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

Książki z 2022

Andrzej Ballo Bodajże

Wenanty Bamburowicz Masy powietrza

Maciej Bieszczad Miejsce spotkania

Kazimierz Brakoniecki Oumuamua. Atlas wierszy światologicznych
 
Roman Ciepliński Schyłek

Zbigniew Chojnowski Tarcze z pajęczyny

Zbigniew Chojnowski Tyle razy nie wiem

Wojciech Czaplewski Dzieje poezji polskiej

Marek Czuku Nudne wiersze

Tomasz Dalasiński Przystanek kosmos i 29 innych pieśni o rzeczach i ludziach

Michał Filipowski Licytacja kamienia

Anna Frajlich Powroty [wiersze zebrane. tom 2]

Anna Frajlich Przeszczep [wiersze zebrane. tom 1]

Paweł Gorszewski Uczulenia

Jarosław Jakubowski Dzień, w którym umarł Belmondo

Bogusław Kierc Był sobie

Andrzej Kopacki Gra w hołybkę

Zbigniew Kosiorowski Metanoia

Franciszek Lime Formy odbioru. Poetyckie przekazy z Bezrzecza i Szczecina

Piotr Michałowski Światy równoległe

Dariusz Muszer Baśnie norweskie. tom 2

Ewa Elżbieta Nowakowska Gwiazda drapieżnik

Halszka Olsińska Przebyt

Uta Przyboś Jakoby

Agnieszka Rautman-Szczepańska Wypożyczalnia słów

Karol Samsel Autodafe 5

Karol Samsel Fitzclarence

Julia Anastazja Sienkiewicz Wilowska Planetoida, pechowy graf i wielka filozofia. Opowieści z przedwojennego Tuczna i okolic

Bartosz Suwiński Dutki

Inka Timoszyk Nieskończoność podróży

Sławomir Wernikowski Partita

Alex Wieseltier Krzywe zwierciadło

Kenneth White Ciało absolutu

City 5. Antologia polskich opowiadań grozy
 
eleWator. antologia 2012-2021. proza

Henryk Bereza. Krystyna Sakowicz. Korespondencja

WĘDROWNICZEK, Historia pełna pytań

2019-12-03 16:03

21.11.19 Warszawa
Spotkanie poświęcone nowej „Historii literatury polskiej” prof. Anny Nasiłowskiej w Polskim PEN Clubie otwiera jego prezes, Adam Pomorski, podkreślając rangę tego dzieła, które obejmuje okres od średniowiecza po przełom 1989 roku. Autorka recenzji książki Nasiłowskiej, prof. Maria Delaperrière, zestawia ją z „Historią literatury polskiej” Czesława Miłosza, która jest jednak historią osobistą, adresowaną do czytelnika obcego, poszerzonym i pogłębionym skryptem z wykładów. Ostatnią tego rodzaju popularną syntezę napisał w latach 60. minionego wieku Julian Krzyżanowski, za układ odniesienia przyjmując literaturę dawną. Tymczasem Nasiłowska obrała perspektywę odwrotną, wyraźnie idąc od współczesności – na zasadzie: im dawniej, tym mniej (np. w baroku pominęła Naborowskiego), oraz im bliżej współczesności, tym dokładniej, głębiej, wkraczając nawet w kontekst.
AN: – Musiałam wszystko przeczytać od nowa. Czułam się, pisząc tę książkę, jakbym była ponownie wywołana do generalnego egzaminu przed doktoratem. Instytut Badań Literackich ogłosił konkurs na taką syntezę, docelowo przenaczoną na rynek anglosaski. Zgłosiłam się tylko ja. Pomyślałam, że jest logika w mojej działalności naukowej. Promotor mojej pracy doktorskiej („Poezja opisowa Stanisława Trembeckiego”), prof. Ryszard Przybylski, powiedział: „Ja z ciebie zrobię historyka literatury”. Mówi się teraz, że historia literatury jest niemożliwa, bo dekonstrukcja itd. Ale nadal są potrzeby edukacyjne, więc w PWN wymyślono serię Małej Historii Literatury Polskiej, w której ukazały się dwie moje książki: „Trzydziestolecie” oraz „Literatura okresu przejściowego”. W międzyczasie napisałam szkolny podręcznik, który szybko wypadł z obiegu z powodu reformy systemu oświaty.
AP: – Czy naruszasz tradycję w swojej syntezie?
AN: – Wielokrotnie! Przede wszystkim narusza ją język książki. Ponieważ jest przeznaczona do tłumaczenia na angielski, napisana jest prosto. Nie wychodzę od metodologii, bo przeżyłam już wiele metodologii. Ktoś mi powiedział, że napisał to człowiek, a nie profesor. Naruszeniem tradycji jest pozycja Kraszewskiego. Ja w cezury się nie bawię (określane przez podejścia synchroniczne i diachroniczne). Twórczość autora „Starej baśni” obejmuje czas przypisany dwu epokom: romantyzmowi i pozytywizmowi. Tymczasem rysuje się ona jako spójna realizacja kilku zamierzeń. Kraszewski ma rangę europejską: za romantyzmu był brawurowy, a dla pozytywistów był za stary. Więc ani to, ani to.
I tak toczy się ta przyjemna i pożyteczna rozmowa o literaturze. Głosy z sali podkreślają niesamowitą intuicję historyczną Anny Nasiłowskiej, mimo że zrezygnowała w swoim dziele z takich martwych „piguł”, jak zarys tła epoki. Nie cezury ani tła epok czynią bowiem historię literatury, ale dzieła i biografie. Ważne są również – jak zaznacza AN – przekonania piszącego. Pojawia się tu pytanie: jak pisać po polsku? Mieliśmy ogromne szczęście, że nasza tożsamość kulturowa została ukształtowana w okresie renesansu i że mieliśmy Kochanowskiego, którego dojrzałość językowa stanowi nasz kapitał. Typowo polskim wynalazkiem jest gawęda szlachecka.
AN: – Autor syntezy nie dokonuje własnych odkryć, jedynie hierarchizuje cudze (stąd np. listy Sobieskiego wprowadzone przez Boya). Bardzo mi pomogły pewne prace, którymi się wcześniej zajmowałam. Moim ulubionym historykiem literatury jest Wacław Borowy, który był niezwykle oczytany, nawet w drugorzędnej literaturze francuskiej. Kolejne pytanie dotyczy kulturowej historii literatury. Na ile literatura jidysz należy do naszej tradycji? Ja ją trochę uwzględniam, sygnałowo, np. wprowadzając bajkę Singera. Innym problemem jest, jak pisać o polskości: przez troskę i krytykę czy przez samozadowolenie? Jak to się dzieje, że postawa krytyczna (zaangażowanie) jest charakterystyczna dla polskej inteligencji? Pytanie to stawiano w XIX wieku i na początku dwudziestego.
– Podejście komparatystyczne pozwala mi dostrzec zachodzenie na siebie różnych kultur. Dużo mi dały cztery lata pracy nad literaturą oświecenia. „Historię literatury polskiej” pisałam bardzo intensywnie dwa i pół roku. To była bardzo ciężka praca, także od strony fizycznej – musiałam każdy tom wypożyczyć i przywieźć do domu metrem. Napisałam w tym czasie tom poetycki o jeżdżeniu metrem – w pośpiechu, pośród symulakrów, które multiplikują pozorną rzeczywistość...
To opus vitae (niewątpliwie) Anny Nasiłowskiej kończą ważne pytania o przyszłość: Przełom czy kontynuacja? Czy literatura polska przestała być inteligencka? Czy kultura polska jest romantyczna? Czy kultura polska jest jeszcze „literaturocentryczna”?

© Marek Czuku