Nowości 2023

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Bogusław Kierc Dla tego

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Elżbieta Olak W deszczu

Karol Samsel Autodafe 6

Książki z 2022

Andrzej Ballo Bodajże

Wenanty Bamburowicz Masy powietrza

Maciej Bieszczad Miejsce spotkania

Kazimierz Brakoniecki Oumuamua. Atlas wierszy światologicznych
 
Roman Ciepliński Schyłek

Zbigniew Chojnowski Tarcze z pajęczyny

Zbigniew Chojnowski Tyle razy nie wiem

Wojciech Czaplewski Dzieje poezji polskiej

Marek Czuku Nudne wiersze

Tomasz Dalasiński Przystanek kosmos i 29 innych pieśni o rzeczach i ludziach

Michał Filipowski Licytacja kamienia

Anna Frajlich Powroty [wiersze zebrane. tom 2]

Anna Frajlich Przeszczep [wiersze zebrane. tom 1]

Paweł Gorszewski Uczulenia

Jarosław Jakubowski Dzień, w którym umarł Belmondo

Bogusław Kierc Był sobie

Andrzej Kopacki Gra w hołybkę

Zbigniew Kosiorowski Metanoia

Franciszek Lime Formy odbioru. Poetyckie przekazy z Bezrzecza i Szczecina

Piotr Michałowski Światy równoległe

Dariusz Muszer Baśnie norweskie. tom 2

Ewa Elżbieta Nowakowska Gwiazda drapieżnik

Halszka Olsińska Przebyt

Uta Przyboś Jakoby

Agnieszka Rautman-Szczepańska Wypożyczalnia słów

Karol Samsel Autodafe 5

Karol Samsel Fitzclarence

Julia Anastazja Sienkiewicz Wilowska Planetoida, pechowy graf i wielka filozofia. Opowieści z przedwojennego Tuczna i okolic

Bartosz Suwiński Dutki

Inka Timoszyk Nieskończoność podróży

Sławomir Wernikowski Partita

Alex Wieseltier Krzywe zwierciadło

Kenneth White Ciało absolutu

City 5. Antologia polskich opowiadań grozy
 
eleWator. antologia 2012-2021. proza

Henryk Bereza. Krystyna Sakowicz. Korespondencja

"Zdjęcie", Instytut Książki, 10/2008

copyright © Instytut Książki 2008

W pewnym sanatorium spotyka się czterech rekonwalescentów – mężczyzn w różnym wieku i z różnym doświadczeniem życiowym. Mają dużo czasu, dobrą pamięć, głód rozmowy. Szybko wchodzą więc w zażyłość i zaczynają wieść rozległą dyskusję, w której oceniają całe stulecie…
Tak mogłaby, od biedy, wyglądać zapowiedź Czarodziejskiej góry. Leszek Szaruga wykorzystuje trop wiodący w stronę arcydzieła Tomasza Manna i powtarza za niemieckim pisarzem: aby zobaczyć minioną historię, trzeba na chwilę wyjść z jej nurtu i stanąć w bezruchu. Trzeba też, by refleksja była wyrażana przez ludzi o zróżnicowanych poglądach.
Szaruga przejął więc koncept od Manna. Usytuował akcję powieści na początku XXI wieku, do rozmowy zaś zaprosił ludzi, którzy reprezentują różne opcje polityczne – socjaldemokrata, umiarkowany narodowiec, anarchista, demokrata z pokolenia 68’ – i różne pokolenia. W trakcie wielodniowych dyskusji panowie omawiają kluczowe doświadczenia polskiego społeczeństwa od zakończenia I wojny światowej aż po teraźniejszość. Starają się odnaleźć dziedzictwo, które mogłoby ustanowić dzisiejszą wspólnotę. Szukają też odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest osiągnięcie katharsis po tym wszystkim, co wydarzyło się w XX wieku, a więc po dwóch wojnach, latach kolaboracji i czasach zbiorowych zdrad. W tle powieści zaczyna się już spóźniony proces dekomunizacji. Ale opowieści biograficzne pacjentów sanatorium świadczą, że wina nie z legitymacją partyjną jest związana, lecz z konkretnymi uczynkami. Uczciwy komunista i nieuczciwy antykomunista to warianty całkiem w życiu możliwe, acz dla procesów lustracyjnych niewykrywalne.
Zderzają się więc w tych rozmowach reprezentanci dwóch stanowisk. Jedni mówią, że oczyszczenie jest konieczne, choć powinno być maksymalnie zindywidualizowane. Drudzy – zgodnie ze zdaniem, które jak leitmotiv przewija się przez całą powieść – mówią, że „wszelkie istnienie jest winą”, a więc jedyne oczyszczenie, jakie człowiek może osiągnąć, polega na oczyszczeniu się z pragnienia czystości. Lokując te dwie opcje naprzeciw siebie Szaruga skonfrontował nie tyle różne stanowiska polityczne, ile usytuował wszelką polityczność po jednej stronie, zaś gnostyckie rozwiązanie po drugiej. Kiedy kończymy czytać powieść, rozumiemy, że autor opowiedział się po stronie życia, przeciw polityce. Hans Castorp, bohater Czarodziejskiej góry, schodził w zakończeniu powieści w dolinę, by wziąć udział w wojnie. Bezimienny bohater powieści Szarugi w zakończeniu narracji przytula swoją żonę, mówiąc, że kiedyś walczył z komunizmem, ponieważ uważał, że tak robić musi. Teraz – tak chyba powinniśmy rozumieć wymowę tej książki – znajdujemy się w okresie, gdy naród przechodzi fazę rozpadu, przemiany tożsamościowej, zaniku spraw wspólnych, więc wszelkie działania wspólnotowe to uzurpacja. Uogólnienie stało się niemożliwe, zaś rozliczanie przeszłości, wymierzanie sprawiedliwości, osądzanie zdrajców, jak przekonuje Zdjęcie, każdy z nas powinien zaczynać od siebie, od swojej rodziny, od najbliższych. Szczegóły historyczne, które tam odnajdzie, powinien oglądać tak starannie, jak główny bohater powieści Szarugi, spędzający całe godziny w fotograficznej ciemni. Tak długo, aż detal przestanie być podstawą osądu, a stanie się fragmentem bytu.
Przemysław Czapliński

Leszek Szaruga Zdjęciehttp://wforma.eu/39,zdjecie.html