nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Pomiędzy i poza", http://robertostaszewski.bloog.pl, 06.12.2014

copyright © http://robertostaszewski.bloog.pl 2014

Nie tak dawno i wcale nie w odległej galaktyce (choć zdawać by się mogło, że działo się to lata świetlne temu) prozaicy z tzw. roczników 70. zaczynali robić zamęt w literaturze, dobijać się o zainteresowanie czytelników i krytyków literackich (tak, tak, choć trudno w to teraz uwierzyć, było jakieś życie przed cywilizacją blogerów, byli niegdyś krytycy literaccy i nawet coś czasami pisali). Część z tych prozaików zdobyła nawet poklask, porobiła kariery. W większości przypadków były to kariery krótkotrwałe. Jednak niektórzy z wchodzących do literatury na początku poprzedniej dekady, ówczesnych trzydziestolatków, od początku ustawiali się nieco na uboczu światka literackiego. Pielęgnowali osobność, wydawali swoje książki we własnym rytmie, nie przejmując się wymogami rynku książki. Do tych pisarzy osobnych od samego początku należała Miłka O. Malzahn, poetka, wokalistka, dziennikarka, ale jak dla mnie przede wszystkim autorka wysmakowanej, intrygującej prozy. Choć nie nazbyt popularnej.

Na czym polega specyfika prozy Malzahn? Autorka Królowej Rabarbaru (2004) od początku wykorzystywała model prozy postmodernistycznej (to teraz straszne zaklęcie, ale trudno). Jednak nie w jej najbardziej u nas, swego czasu, rozpowszechnionej wersji ludycznej, w której najważniejsze były zmyślne stylizacje oraz intertekstualne gry z literaturą i kulturą. Malzahn interesowało (i wciąż interesuje) przede wszystkim opisywanie ontologicznego rozchwiania świata, badanie przestrzeni „pomiędzy” i „poza”, w których realne miesza się z wymyślonym, przeszłość z przyszłością. Teksty pisarki zawsze były, z jednej strony, bliskie teraźniejszości, z drugiej, wyprowadzały rozmaite ścieżki wiodące poza nią, otwierając wiele możliwości interpretacyjnych opowiadanych historii. Nie inaczej jest w najnowszej książce Malzahn, zatytułowanej Kosmos w Ritzu.

Ten niewielki zbiór opowiadań składa się z trzech tekstów. Dwa pierwsze, Starcy w Ritzu oraz Kosmos w Ritzu, łączą się z poprzednim tomem prozy autorki, Fronaszem (2009), znaleźli się w nich ci sami bohaterowie (między innymi właśnie sam Fronasz, ktoś w rodzaju prywatnego detektywa), ale najważniejszy w tych tekstach jest – jak mi się zdaje – tytułowy hotel Ritz w Białymstoku. Ten luksusowy niegdyś hotel został zniszczony w latach 40. ubiegłego wieku. Ale czy to znaczy, że całkiem przestał istnieć? Pozostały jego zdjęcia, włączone do książki, pozostała pamięć o tym budynku (zapewne z roku na rok blednąca). W swego rodzaju alternatywnej wersji historii Malzahn przywraca hotel do życia, czyniąc go miejscem, w którym rozgrywają się historie jak najbardziej współczesne. A jeżeli jest to historia alternatywna, rodzaj równoległej wersji rzeczywistości, to dlaczego w białostockim Ritzu nie mogą zamieszkiwać tajemniczy staruszkowie, którzy, ignorując ZUS z przyległościami, próbują wedle własnych zasad organizować sobie emeryckie życie (Starcy w Ritzu), dlaczego nie może być tam przejścia do obcych cywilizacji z kosmosu (opowiadanie tytułowe)? I dlaczego Fronasz oraz bliskie mu osoby, mocno zakorzenione w naszym „tu i teraz”, nie mieliby zmagać się z problemami, które wynikają z zetknięcia się różnych, funkcjonującym obok, bądź splątanych światów? Mogą. Mogą, bo tak sobie wymyśliła autorka. I zaprosiła czytelników do wymyślonego świata, aby ci próbowali się w nim rozgościć, znaleźć własne ścieżki.

Zamykające tom opowiadanie Sezon na sardynki również mieści się w – szeroko pojmowanym – badaniu/opisywaniu przestrzeni „pomiędzy” i „poza”. To historia kobiety, którą poważna choroba umieszcza jak gdyby poza normalnym (cokolwiek to znaczy) światem. I każe bohaterce na nowo zdefiniować swoje relacje z otaczającymi ją ludźmi.

Być może to, co napisałem o nowym tomie prozy Malzahn, jest nieco enigmatyczne. Jednak inne – jak mi się zdaje – być nie może, nie powinno. Książki autorki Nie ma mono (2008) nie zawierają prostych, podomykanych opowieści. Nie dostarczają odpowiedzi, wręcz przeciwnie, mnożą pytania – filozoficzne, psychologiczne... – zapraszając czytelnika do gry w interpretacje. Zmuszają czytelnika do wysiłku. Niewiele jest obecnie tego rodzaju prozy. A szkoda.
Robert Ostaszewski


Miłka O. Malzahn Kosmos w Ritzu – http://www.wforma.eu/kosmos-w-ritzu.html