nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Kto straszy w tym domu?", www.nowezaglebie.pl, 08.12.2014

copyright © www.nowezaglebie.pl 2014

„Nic bardziej mylącego, niż przyjąć, że poeta tworzy opierając się na tradycyjnym materiale. On raczej czerpie z prażycia, którego ciemna natura wymaga figury mitologicznej i dlatego chciwie przyciąga do siebie to, co pokrewne, by w ten sposób się właśnie wyrazić. Przeżycie jest pozbawione obrazów i słów, jest bowiem wizją w „ciemnym lustrze”. Stanowi jedynie przemożne przeczucie, które dąży do ekspresji. Jest wirem wietrznym który porywa wszystko, co napotka i w ten właśnie sposób zyskuje indywidualną postać” (C.G. Jung: Psychologia i twórczość).

Niewielki tomik poezji Pawła Sarny „Pokój na widoku”, który ukazał się niedawno w szczecińskim wydawnictwie FORMA, może mylić głębokim zanurzeniem w codzienności, skupiać uwagę czytelnika na powszechnym doświadczeniu: dom – żona – dziecko – dzieciństwo. Jest rodzinnie, ale i dziwnie. W wierszach wielokrotnie pojawia się wuj Edward, który przybywa ze świata, aby pokazać piekło, które poznał wraz z markową torbą adidasa. Jest wszechobecny brzuch żony, który przeraża i daje nadzieję. Są skaczące sarny. Jest syn, który krzyknie, kiedy już się narodzi.

Ale przecież: „Nie pisze się wierszy dla siebie. Dla siebie nie pisze się powieści, nie komponuje utworu muzycznego, nie maluje obrazu. Pisze się, maluje, komponuje dla czytelnika (...) Niezupełnie znaczy to, że artysta zwraca się do innych. Słuszniej będzie powiedzieć, że dzieło jego jest ofertą, którą przedkłada nie znanej sobie publiczności, licząc, że przez niektórych będzie przyjęta” (Zbigniew Jarosiński: Postacie poezji).

Dzisiaj oferta poetycka mocno przypomina nagabywanie sprzedawcy lodów zmarzniętych Eskimosów na biegunie północnym. Wiersze się pisze, ale wierszy się nie czyta. Słucha się rapu, który błyskawicznym rymowaniem na zadany temat, zachwyca młodzieżową popkulturę. Słowa proste, przejmujące, dosadne – to jest to, jak coca cola. U Sarny słowa są zamotane, jak on sam. Chłopak z Jaworzna (dawna Małopolska), mieszkający w pokoju na widoku w Katowicach, wykładowca, ale też dziennikarz i sekretarz sosnowieckiego (!) „Nowego Zagłębia” – jak nie popaść w schizofrenię?

Rośnie brzuch żony.
Ten brzuch jest domem.

Kto straszy w tym domu?

I kogo straszy? Ojca oczekującego na syna? Jung z pewnością, wzorem swojego mistrza Freuda, znalazłby głębokie pokłady przerażenia związanego z „patologią zjawisk tajemnych”, wszak nie mam nic bardziej tajemniczego dla ojca niż pojawienie się własnego dziecka. Niezwykle trudno przyszłemu ojcu dostrzec związek działań męsko-damskich z ich efektem.

Co innego matka:

brzuszynka
rozmawia z brzuchem

Matka i brzuch są jednością. Ojciec jest sprawcą, oskarżonym – najpierw za to, że brzuch się wybrzusza:

bo brzuch mojej żony,
który wciąż rośnie,
jest projektorem

a projekt, to wciąż nie dokonane, wciąż nie wiadomo

kim będzie
bez brzucha.

„Artysta nie uzewnętrznia zatem uczuć biernie, lecz je aktywnie kształtuje. Sam fakt reflektowania, czyli nadawania nazwy, zmienia je, podobnie jak obecność badawczego instrumentu zmienia infraatomowe zjawisko. Stąd u artysty poczucie, że przeżycie nie jest mu dane aktualnie, lecz unosi się przed nim w przyszłości jako zadanie, jako coś, co ma dopiero zdobyć” (Artur Sandauer: Pisma o sztuce).

Sarna się boi. I ten tomik jest wypełniony strachem po brzegi. Sarny (z Jeffersa) uciekały przed pożarem, przed gromką falą niskiego pożaru i znikały, ubywały, ale też przybywały. Straszyły ptaki za oknem: Ptaki śpiewały, że wszystko rosło i wszystko w środku stawało się puste. Straszyła codzienna wspinaczka:

Wspinaliśmy się,
a wszystko
stawało się coraz mniej jasne.

A wuj Edward straszył piekłem.

Paweł Sarna się boi. Ze strachem walczy śmiechem – wplata w tekst oswojone dziecinne zagadki: co to jest – czarne po czerwonym jedzie po zielonym? Erotyczny podtekst zamienia się w czarną śmierć. Ale przecież:

Ten śmiech
był zaraźliwy i biegliśmy
aż za Górkę, ze śmiechem,
z latawcem na długim sznurku.

„Co naprawdę siedzi w artyście? Jaki jest na co dzień, o czym myśli na przykład podczas zjadania obiadu? Czy rzeczywiście jest księżycowym facetem?” (Józef Baran: Autor! Autor!).

Pokój na widoku powinien dać odpowiedź na takie pytanie – przecież „na widoku”, więc otwarty na wszystkich i dla wszystkich. Pozwalający się podglądać. Niemal do bólu szczery. I w tej szczerości właśnie niezwykle tajemniczy – tajemnicą uniwersalną. Strachu przed przyszłością. Przed nieznanym, choć przecież banalnym w swojej powtarzalności.

„Oto – moja droga – a gdzież jest wasza? Tak odpowiadam tym wszystkim, którzy mnie ‘o drogę’ pytają. D r o g i ? – nie masz jej zgoła. Tako rzecze Zaratustra” (Fryderyk Nietsche).
Z. Adamczyk


Paweł Sarna Pokój na widoku – http://www.wforma.eu/pokoj-na-widoku.html