Książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

Książki z 2022

Andrzej Ballo Bodajże

Wenanty Bamburowicz Masy powietrza

Maciej Bieszczad Miejsce spotkania

Kazimierz Brakoniecki Oumuamua. Atlas wierszy światologicznych
 
Roman Ciepliński Schyłek

Zbigniew Chojnowski Tarcze z pajęczyny

Zbigniew Chojnowski Tyle razy nie wiem

Wojciech Czaplewski Dzieje poezji polskiej

Marek Czuku Nudne wiersze

Tomasz Dalasiński Przystanek kosmos i 29 innych pieśni o rzeczach i ludziach

Michał Filipowski Licytacja kamienia

Anna Frajlich Powroty [wiersze zebrane. tom 2]

Anna Frajlich Przeszczep [wiersze zebrane. tom 1]

Paweł Gorszewski Uczulenia

Jarosław Jakubowski Dzień, w którym umarł Belmondo

Bogusław Kierc Był sobie

Andrzej Kopacki Gra w hołybkę

Zbigniew Kosiorowski Metanoia

Franciszek Lime Formy odbioru. Poetyckie przekazy z Bezrzecza i Szczecina

Piotr Michałowski Światy równoległe

Dariusz Muszer Baśnie norweskie. tom 2

Ewa Elżbieta Nowakowska Gwiazda drapieżnik

Halszka Olsińska Przebyt

Uta Przyboś Jakoby

Agnieszka Rautman-Szczepańska Wypożyczalnia słów

Karol Samsel Autodafe 5

Karol Samsel Fitzclarence

Julia Anastazja Sienkiewicz Wilowska Planetoida, pechowy graf i wielka filozofia. Opowieści z przedwojennego Tuczna i okolic

Bartosz Suwiński Dutki

Inka Timoszyk Nieskończoność podróży

Sławomir Wernikowski Partita

Alex Wieseltier Krzywe zwierciadło

Kenneth White Ciało absolutu

City 5. Antologia polskich opowiadań grozy
 
eleWator. antologia 2012-2021. proza

Henryk Bereza. Krystyna Sakowicz. Korespondencja

WĘDROWNICZEK, Krew, dusza i sprawy ostateczne

2020-06-24 16:01

Prosty tytuł nowego tomu wierszy poetki z Sieradza, Joanny Chachuły, „Krew” (Sopot 2019) – otwiera przed czytelnikiem ogromny obszar kulturowo-symbolicznych interpretacji, mający swoje źródła już w najdawniejszych cywilizacjach. Krew wiąże się z życiem, ale i ze śmiercią, a jako siedlisko duszy jest elementem boskim w człowieku. To w kulturze judeo-chrześcijańskiej (i nie tylko) symbol ofiary, oczyszczenia, męczeństwa, ale także wtajemniczenia, pokrewieństwa czy kobiecości. Zaledwie 26 niezbyt długich wierszy, ale dużo treści. Sporo mott i dedykacji. Bogata symbolika, którą poza krwią niosą również: słowo, ciało, woda, ogień, ogród, droga, góra, pustynia, światło. Motywy biblijne, niekiedy literackie.
Jeden z kluczowych problemów poruszonych w tomie Chachuły to stwarzanie-tworzenie. Może być nim czułe nazywanie przez Stwórcę po kolei każdej części kobiecego ciała, co prowadzi do jego stawania się (wiersz „Słowo ciałem?”, bo na początku było słowo). Centralnym miejscem w tym akcie jest serce, które „wypełnia się krwią”, a więc staje się żywe. Wyraźnie nawiązano tu do Księgi Genesis, ale można ten utwór odczytać również jako quasi-erotyk.
W procesie tworzenia ważne są nie tylko usta wypowiadające słowa, ale i palce. Poetka w wierszu „»Złam palce« mówi poeta” nawiązuje do wiersza Wojciecha Kassa „Nieznośna letniość”. To właśnie złamanie palców, którymi autor chciałby posiąść słowa, stanowiłoby antidotum na letniość. Ale Chachuła idzie jeszcze dalej niż Kass, sugerując twórcy, by nie poprzestawał na samym nazywaniu, ale próbował ożywić zapisane przez siebie słowa. Taka wizja świata przypomina nieco dualistyczną koncepcję Platona: bytu idealnego (nazywanego) oraz zmysłowego (a więc żywego, krwistego). Bo – jak to ujął Zbigniew Herbert – „słowo jest oknem na rzeczywistość”. Wypowiedź ta jest mottem do wiersza, w którym wykorzystano dwuznaczność słowa „pokój”: tam Adam i Ewa „nie walczą”, ale „słuchają serca” („Pokój z widokiem”).
Joanna Chachuła porusza elementarne problemy etyczne. „Bóg jest szefem śmierci” (to motto z Krystyny Kofty do wiersza „Przykazanie pierwsze”), gdy w ogrodzie po udach kobiety z pustym brzuchem spływa krew, kobieta staje się bogiem mężczyzny, a jabłko dojrzewa do grzechu. Stwórca może też odczuwać samotność, gdy usłyszy „słowa ostateczne / albowiem już cię nie kocham”, które stawiają Go na równi ze starą, odrzuconą prostytutką. On wprawdzie mówi człowiekowi, co ma robić, ale tak naprawdę powinien mu zaufać, bo ten jest ulepiony „na obraz i podobieństwo” („Dzień pierwszy”). W utworze tym poetka przywołuje losy swojej skrzywdzonej przez rosyjskiego żołnierza babki oraz dziewczynki obserwującej, jak ojciec bije matkę, i zestawia je z historią Hioba. Prowadzi to do pytań o naturę człowieka jako boskiego stworzenia oraz o pochodzenie dobra i zła.
(...)

[całą recenzję będzie można przeczytać w numerze 33 (3/2020) „eleWatora”]

© Marek Czuku